Organisaties beginnen in te zien dat je websites maakt voor de bezoeker. De toename aan ‘toptaken’-websites is hier het bewijs van. Als webprofessional ben je geneigd te denken dat de bezoeker op jou lijkt. Maar de ene bezoeker is de andere niet. Als je aan je buurman of buurvrouw denkt of een kennis van je ouders, dan denk je al snel aan mensen met andere vaardigheden en mogelijkheden dan die jij hebt.
Elke inwoner en bezoeker moet een overheidswebsite, zoals een gemeentelijke website, kunnen gebruiken. Of hij of zij nu een functiebeperking heeft, beperkte digitale vaardigheden heeft, of hulpapparatuur zoals een brailleleesregel gebruikt. Informatie op een overheidswebsite moet voor iedereen toegankelijk en bruikbaar zijn. En waarom zouden we dat beperken tot overheidswebsites? Met een website wil je mensen toch bereiken? Het is daarom belangrijk dat er geen drempels worden opgeworpen door de keuze van techniek, bestandsformaat of kwaliteit.
Google is blind
Zoekmachines kunnen zelf geen plaatjes ontcijferen of zien wat op een pagina er visueel uitspringt. Want zoekmachines zijn blind. Ze hebben tekst nodig en code die aangeeft welke rol een stuk tekst speelt. Hiervoor heb je goede teksten nodig en de juiste markeringen in de code. Google kan beter begrijpen waar een pagina over gaat als de relaties tussen delen van de pagina en andere pagina’s duidelijk zijn.
De overlap tussen waar mensen baat bij hebben die blind zijn en waar Google baat bij heeft is groot. Denk aan goed opgemaakte beschrijvende koppen, in plaats van tekst die slechts groter of vet is en enkel lijkt op een kop. Denk aan goede linkteksten, aan lijsten, aan paginatitels, aan ondertiteling.
Je kent misschien niet iemand die blind is, maar jijzelf en vrijwel iedereen die je kent gebruiken een blinde zoekmachine. Dus hoeveel blinde bezoekers heeft je site? Meer dan je in eerste instantie denkt!
Verschillende apparaten en software
Als we webcontent maken, dan zitten we vaak achter een laptop of computer op kantoor. De bezoeker daarentegen gebruikt steeds meer een smartphone om informatie te bekijken. Of een tablet. Steeds vaker heeft de bezoeker helemaal geen laptop of desktopcomputer meer, of geen printer.
Bezoekers zitten lang niet altijd stil als ze een website bekijken. Ze lopen rond terwijl ze informatie zoeken of terwijl ze lezen. Of ze zijn in minder gunstige omstandigheden dan een kantoor met de juiste verlichting. De bezoeker is misschien wel buiten en er komt zonlicht op het scherm.
En mensen gebruiken steeds vaker een tablet waarop ze documenten lezen en die ze daar van aantekeningen willen voorzien.
Open standaarden en software
Bezoekers gebruiken verschillende soorten software om webpagina’s en documenten te bekijken. Verschillende besturingssystemen, browsers, tekstverwerkers en ook hulpapparatuur.
Informatie van een overheidsorganisatie moet voor iedereen toegankelijk en bruikbaar zijn. Met verschillende software, nu en in de toekomst. Daarvoor is het pas toe of leg uit-beleid. Bied informatie niet alleen aan in een ‘gesloten standaard’ of op een wijze waardoor niet iedereen de informatie goed kan bekijken. Niet elke pdf-versie is een open standaard. PDF/A is bijvoorbeeld wel goed uitwisselbaar en geschikt voor lange termijnopslag.
Digitale vaardigheden
Niet iedereen heeft goede internetvaardigheden. In een onderzoeksrapport uit 2010 (Artikel Universiteit Twente: ‘Zorgwekkend niveau internetvaardigheden’) noemde Alexander van Deursen de internetvaardigheden van Nederlanders zorgwekkend. In zijn onderzoek moesten 300 proefpersonen taken op internet uitvoeren, zoals een pdf-bestand opslaan, navigeren in verschillende webdesigns, een tweesterrenrestaurant in Amsterdam opzoeken, en uitvinden hoe je het goedkoopst naar Amsterdam kunt reizen, met de trein of met de auto. Bij deze relatief eenvoudige taken maakten de bezoekers veel fouten.
Uit een onderzoek uit 2012 bleek dat werknemers gemiddeld 8% werktijd verliezen aan problemen met ICT en door gebrekkige digitale vaardigheden (Artikel Universiteit Twente: ‘Nederlander verprutst 8% werktijd aan ICT-problemen en gebrekkige digitale vaardigheden’).
Informatie die voor een medewerker of de organisatie duidelijk is, hoeft dat niet voor de bezoeker te zijn. Bezoekers kennen het jargon minder goed, en weten niet welk bestuursorgaan of welke afdeling over bepaalde diensten gaat. Daarnaast zijn de bezoekers veel gevarieerder dan de al gevarieerde groep medewerkers van een organisatie. Ze hebben diverse browsers, vaardigheden, software en hardware.
Nederlands niet als moedertaal
Als Nederlands niet je moedertaal is, dan heb je baat bij duidelijk taalgebruik. Het kan lastig zijn om ongebruikelijke woorden of woorden met meerdere betekenissen te begrijpen of wat bedoeld wordt met een uitdrukking. Dit geldt voor mensen die niet in Nederland geboren zijn, maar ook voor doofgeborenen voor wie gebarentaal de moedertaal is.
Beperkingen van je bezoekers
Veel mensen hebben een functiebeperking. De cijfers lopen uiteen van 10 tot 25 procent van de mensen. Veel mensen met een functiebeperking kunnen zelfstandig websites gebruiken en documenten lezen als deze toegankelijk worden aangeboden. Denk bijvoorbeeld aan de volgende bezoekers:
Blinden
Blinden zien pagina’s niet en kunnen daarom ook niet gebruik maken van wat visueel belangrijk lijkt op een pagina. Ze gebruiken brailleleesregels of software die pagina’s laat voorlezen. Een pagina moet dan wel uit tekst bestaan en niet uit een plaatje van tekst. Het is belangrijk voor blinden dat koppen goed zijn opgemaakt met de daarvoor bedoelde code en niet alleen maar vet gemaakt zijn. Blinden gebruiken doorgaans geen muis.
Slechtzienden
Slechtzienden gebruiken een browser of speciale software om letters te vergroten of te verkleinen (!) of om een pagina in een andere kleurstelling weer te geven. Ook kan het zijn dat zij pagina’s met software laten voorlezen. Voldoende contrast is belangrijk.
Kleurenblinden
1 op de 12 mannen is kleurenblind. Het is belangrijk dat je ook kan zien wat links zijn of wat de legenda van een kaart inhoudt als je kleuren niet goed kan onderscheiden.
Doven en slechthorenden
Doven en slechthorenden kunnen niet of niet goed informatie krijgen die alleen in geluid wordt aangeboden. Zoals in audiobestanden of in het geluid van filmpjes. Het verplicht moeten opgeven van een telefoonnummer kan vervelend zijn als je niet kan bellen maar wel geholpen wilt worden. Voor mensen die doofgeboren zijn, is Nederlands niet hun moedertaal. Dat is gebarentaal met eigen vocabulaire en grammatica. Doofgeborenen zullen meer moeite hebben met het lezen van complexe zinnen, net als anderen voor wie Nederlands niet de eerste taal is.
Mensen met een motorische beperking
Niet iedereen kan een muis gebruiken. Mensen met een motorische beperking gebruiken het toetsenbord of hulpapparatuur om te navigeren. Als je bijvoorbeeld enkel informatie ontsluit met een mouseover, dan is deze niet per definitie toegankelijk voor mensen die geen muis gebruiken. Dat zijn niet alleen mensen die ‘slechts’ een toetsenbord gebruiken of hulpapparatuur, maar ook mensen die touchscreens gebruiken.
Mensen met een cognitieve beperking
Het kan bijvoorbeeld lastig zijn om je te concentreren als er elementen in een pagina zitten die bewegen en die je niet kan pauzeren zoals een carrousel zonder pauzeknoppen. Ook hier is duidelijk taalgebruik en overzichtelijkheid belangrijk. Denk ook aan mensen met dyslexie die gebaat zijn bij helder taalgebruik. Of aan mensen die autistisch zijn en misschien wel meer last hebben van afleiding of moeite hebben met beeldspraak.
Laaggeletterden
Er zijn in Nederland 1,5 miljoen laaggeletterden. Zij hebben moeite met complexe teksten, woorden met meerdere betekenissen et cetera.
Richtlijnen
Omdat het niet vanzelfsprekend is dat websites van overheden zo gebouwd zijn en beheerd worden dat informatie voor iedereen bruikbaar is, zijn de digitale toegankelijkheidsrichtlijnen WCAG 2.1 voor overheidsorganisaties verplicht. In deze richtlijnen staan criteria voor toegankelijke en bruikbare webcontent, waaronder online documenten.
Door het aanbieden van toegankelijke documenten op je website zorg je ervoor dat iedereen het document kan gebruiken.
Geef een reactie